از شایع‌ترین اختلالات خُلقی در سراسر جهان «اختلال افسردگی» یا Depression است. جالب است بدانید که از آن به تومور قرن بیست و یکم یاد کرده‌اند؛ بیماری‌ای که با احساس غم، اندوه، استرس، پوچی، یأس، بی‌ارزشی و احساس گناه همراه است.

بسیاری از افراد، زمانی که دچار شکستی در زندگی می شوند یا اتفاق ناخوشایندی برای آنها رخ می دهد، دچار ناراحتی و غم می شوند. گاهی نیز هیچ عامل بیرونی وجود نداشته اما فرد احساس ناراحتی بر او مستولی می شود. در هر دو حالت، اگر این حالات ناپیدار باشد و فرد به زندگی پرتکاپو خود برگردد، جای نگرانی است و فرد نیاز به مشاوره افسردگی می یابد.

اما اگر این حالات به نسبت پایدار و مداوم باقی بمانند و فرد حداقل برای دو هفتۀ متوالی و یا بیشتر دچار احساس ناراحتی و غم شود به طوری که بر توانایی وی در انجام کارهای روزانه تأثیر بگذارد، در اینجا نیاز است فرد برای بررسی های در رابطه با افسردگی به پزشک مراجعه کند.

افسردگی از جمله بیماری هایی است که در صورت عدم درمان دارای پیامدهای جبران ناپذیری خواهد بود.

باید بدانیم افسردگی‌های طولانی مدت آسیب‌های جدی به مغز انسان می‌زند، احتمال حمله قلبی را زیاد می‌کند، سیستم دفاعی بدن را بسیار ضعیف می‌کند، حتی منشاء خیلی از سرطان‌ها می‌تواند بشود، و به همین دلیل نیاز است که هر چه زودتر تشخیص و درمان شود.

نشانه‌های افسردگی چیست؟

روانشناسان بر این باورند افسردگی دارای علائم شایعی است که اگر پنج مورد از این علامات یا بیشتر در فرد وجود داشته باشد، ممکن است فرد دچار این بیماری شده باشد. از علائم شایع می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس ناامیدی، غم و پوچی
• از دست دادن علاقه و عدم لذت نسبت به کارها
• اختلال در خواب 
• اختلال در اشتها و تغییر وزن زیاد 
• احساس بی قراری و دلهره
• احساس خستگی و کمبود انرژی
• احساس بی‌ارزشی و گناه 
• افکار منفی همانند مرگ و خودکشی

 

آشنایی با ۵ نوع شایع افسردگی

 

۱.      افسردگی ماژور یا عمده (MDD)

افسردگی انواع مختلفی دارد که از مهم‌ترین و شدیدترین آن، افسردگی ماژور یا عمده (Major Depressive Disorder) است که با نام افسردگی اساسی یا تک‌قطبی نیز شناخته می‌شود. در این نوع از افسردگی بستری فرد بیمار ضروری و لازم دانسته می‌شود. برای تشخیص MDD نیاز است حداقل دو هفته، پنج مورد از این علامت‌ها در فرد رصد شود:

• ناامیدی و پوچ گرایی
• مشکل اشتها و وزن
• مشکلات خواب
• کندی حرکتی و روانی
• خستگی و فقدان انرژی
• احساس گناه و بی‌ارزشی
• افکار مرگ و خودکشی

اختلال افسردگی اساسی اختلالی دوره‌ای است؛ بدین معنا که ممکن است فرد چند هفته یا چند ماه این علائم را تجربه کند و بعد یک دوره این علائم کم شود و دیگر برنگردد و شاید بعد از گذشت یک ماه، چند ماه و حتی چند سال دوباره عود کند و فرد دچار آن علائم شود.

تشخیص این بیماری غالباً بر اساس مشاوره‌ افسردگی که انجام می‌شود و گزارش‌های خودِ فرد و ارزیابی‌های وضعیت شناختی صورت می‌گیرد.

مشاوره‌ های درمانی افسردگی از جمله رفتاردرمانی شناختی و روان‌درمانی بین فردی و همچنین داروهای ضدافسردگی کمک موثری در بهبودی این گونه بیماران می‌توانند داشته باشند. در موارد شدیدتر استفاده از شوک‌درمانی نیز ممکن است ضرورت یابد.

۲.      افسردگی مداوم یا اختلال دیستایمیا (DPP)

اختلال افسردگی مداوم (DPP) یا همان اختلال دیستایمیا (Dysthymia) جز افسردگی مزمن طبقه‌بندی شده است که برعکس MDD، از نظر شدت علائم، ضعیف‌تر است و ملاک تشخیص آن این است که فرد از سنین پایین همیشه اکثرِ اوقاتِ روز احساس ناراحتی و افسردگی داشته است. 

برای تشخیص این نوع از بیماری در بزرگسالان، حداقل این علائمی که در ذیل آمده است، دو سال در فرد بایستی دیده شود و در سنین پایین‌تر باید این علائم یک سال رصد شود:

• احساس بی کفایتی و گناه به طور مداوم
• غم و ناامیدی طولانی‌مدت
• تحریک‌پذیری و خشم همیشگی
• انزجار از جامعه و از دست دادن علائق
• عدم تحرک و فعالیت

این علائم به شدت علائم افسردگی ماژور نیست و شخص نیاز نیست در بیمارستان بستری شود، ولی مزمن و همیشگی است.

 نکته حائز اهمیت آنکه افرادی که دارای علائم افسردگی عمده باشند را از ظاهر آن‌ها می‌توان تشخیص داد، اما در اختلال دیستایمیا نشانه بارزی وجود ندارد که نشان دهد شخص دارای افسردگی است و ظاهر او دلالت بر بیماری خاصی نمی کند.

برای تشخیص این بیماری آزمایشات بالینی، معاینات بدنی و ارزیابی های روانشناسی در جلسات مربوط به مشاوره افسردگی می‌تواند به کمک روان درمانگر بیاید.

درمان دارویی با داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای  (TCA) و مهارکننده‌های انتخاب جذب مجدد سروتونین انتخابی (SSRIs)و مهارکننده‌های جذب مجدد سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI) می‌توانند مسیر بهبودی بیمار را هموار کنند و درمان شناختی رفتاری در درمان بیماری نیز مثمرثمر واقع شده است.

۳.      افسردگی پس از زایمان

از دیگر افسردگی‌های شایع که زنان آن را تجربه می‌کنند، افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression) است. این نوع از افسردگی معمولا یک الی دو ماه پس از زایمان آغاز می‌شود. تغییرات خُلقی به وجود آمده در بیمار، بیشتر مربوط به اختلال هورمونی عمده‌ای است که پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد.

بر اساس گزارش‌های مرکز کنترل بیماری و پیشگیری (CDC) حدود ۲۰ درصد مادرانی که زایمان می‌کنند مبتلا به افسردگی پس از زایمان می‌شوند. از جمله علائمی که برای این نوع از افسردگی بر می‌شمرند به شرح زیر است:

• احساس غم و اندوه در اکثر مواقع
• کاهش میل جنسی
• تحریک پذیری و احساس ناراحتی غیرمنطقی
• نگرانی و اضطراب غیرقابل کنترل
• افکار منفی از جمله آسیب رساندن به کودک یا خود

افسردگی پس از زایمان معمولا با روش‌های مناسبی که توسط پزشک اتخاذ می‌شود به سرعت بهبود می‌یابد. همچنین تغییرسبک زندگی می‌تواند در در کنار روان درمانی و استفاده از داروهای ضدافسردگی مثمر ثمر باشند.

 

۴.      اختلال افسردگی عاطفی فصلی (SAD)

افسردگی عاطفی فصلی (seasonal depression) گونه دیگر از افسردگی است که فرد در طول فصل‌های خاصی که بیشتر در پاییز یا زمستان است حالاتی از اندوه و پریشانی را در خود حس می‌کند که با آمدن فصل بهار و تابستان این حالات از بین می‌رود و فرد دوباره سرزنده و شاداب می‌شود.

افسردگی فصلی که با افسردگی زمستانی هم گاه شناخته می شود معمولا با آمدن فصل بهار یا تابستان بهبود می یابد

البته گاه مشاهده شده است افرادی در فصل بهار یا اوایل تابستان نیز دچار این اختلال می‌شوند و در زمستان حالشان رو به بهبودی می‌رود.

از جمله علائمی که برای این گونه از اختلال افسردگی ذکر کرده اند در ادامه آمده است:

• احساس کمبود انرژی و بی حالی و کسلی
• احساس خواب آلودگی در اکثر مواقع روز
• تمایل زیاد به غذا از جمله شیرینی و کربوهیدرات
• اختلال در خواب شب
• احساس غم

از جمله درمان‌هایی که برای این گونه از افسردگی روی آن اتفاق نظر وجود دارد روان درمانی، مصرف داروهای ضدافسردگی، نوردرمانی و مصرف ویتامین D است.

۵.      اختلالات دوقطبی (Bipolar disorder) یا افسردگی شیدایی

اختلال دوقطبی یا افسردگی شیدایی (manic depression) نوعی اختلال روانی به حساب می‌آید که منجر به تغییرات شدید خُلقی در افراد می‌شود.

 طبیعتاً خُلق و خوی افراد در زمان‌های مختلف بسته به شرایط زندگی متغیر است، اما اگر فرد دچار اختلال دوقطبی شود، همان طور که از نام آن پیداست دوره‌های خُلقی بسیار متفاوت و شدیدی را در زندگی خود  تجربه می‌کند.

به بیانی دیگر حالات فرد در میان حالات شیدایی و افسردگی در نوسان است، به این معنا که بیمار در دوره‌ای بی‌دلیل دارای انرژی بالا و خُلق و خوی فعالی می‌شود و در دوره دیگر و باز هم بی‌دلیل به شدت انرژی فرد کم و رو به خمودگی می‌رود.

نشانه‌هایی که می‌توان با آن‌ها تشخیص داد فرد دچار این اختلال شده است یا خیر، بدین شرح است:

علائم در دوره شیدایی

• احساس خوشحالی و هیجان حتی در زمان ناخوشی
• تغییر موضع سریع
• تحریک پذیری سریع
• تصوری فراتر از واقعیت درباره خود
• تصمیم‌های ناگهانی

نشانه‌های دوره افسردگی در اختلال دوقطبی

• احساس ناامیدی
• لذت نبردن از کسی یا چیزی
• احساس خستگی و بی انرژی بودن
• اختلال خواب
• اختلال در تغذیه
• عدم تمرکز و اختلال در به یاد آوردن

استفاده از متخصصین روان‌درمانگر به ویژه به شیوه درمان شناختی و همچنین طرح‌واره درمانی کمک شایانی به درمان اختلال دوقطبی می‌کند.

همچنین، استفاده از داروهای تثبیت کننده خُلقی، برخی داروهای ضدافسردگی و همچنین داروهای ضدپریشانی می‌توان کمک شایانی به این بیماران کند.

 

۶ روش درمان اختلال افسردگی 

روان درمانگران با ارزیابی افراد از طریق تست‌های بالینی و غیربالینی، درمان‌های درخور پیشنهاد می‌دهند؛ درمانی که پزشک تجویز می‌کند به نوع علائم و شدت آن بستگی دارد. ممکن است به یک یا چند مورد از موارد زیر نیاز داشته باشید:

۱.      دارودرمانی: داروهای ضد افسردگی برای اکثر افراد مبتلا به افسردگی موثر است. 

۲.     روان‌درمانی: صحبت کردن منظم با یک درمانگر در مورد افسردگی و سایر مسائل مربوط به آن می‌تواند به فرد در یادگیری مهارت های مقابله با احساسات منفی کمک شایانی کند. 

 

بیمار افسرده در نتیجه مشاوره افسردگی می تواند بهترین روش درمانی را دریافت کند. 

۳.     درمان بیمارستانی: اگر افسردگی فرد به حدی شدید شود که زندگی روزمره او و اطرافیانش فلج شود، درمان بیمارستانی اولویت می یابد. 

۴.     درمان با الکتروشوک (ECT)  : این درمان که از طریق تحریک مغزی، جریانهای الکتریکی را از مغز بیمار عبور می‌دهد و به انتقال دهنده‌های عصبی کمک می کند تا بهتر کار کنند.

۵.     تحریک مغناطیسی فراجمجمه‌ای (TMS): این نوع درمان در بیمار دچار افسردگی که به دارودرمانی یا روان‌درمانی واکنش مثبتی نداده‌اند، یا قادر به تحمل دارو نبوده‌اند، می‌تواند به عنوان درمان جایگزین استفاده شود. 

۶.     نور درمانی: قرار گرفتن در معرض نور سفید می‌تواند به تنظیم خُلق و خو و بهبود علائم افسردگی کمک کند. 

 

پیامدهای عدم درمان افسردگی چیست؟

افسردگی اختلالی است که باعث احساس غم و اندوه و بی‌لذتی در فرد می‌شود؛ اختلالی که بر احساس، فکر و رفتار تأثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به انواع مشکلات عاطفی و جسمی شود.

متاسفانه برخی نسبت به درمان به موقع این بیماری خُلقی بی‌توجه‌اند، این در حالی است که حاد شدن این اختلال پیامدهای ناخوشایندی در پی خواهد داشت که گرایش به مواد مخدر، کاهش عزت نفس، مشکلات زناشویی و حتی خودکشی از جمله عوارض عدم درمان این بیماری روحی هستند.

سخن پایانی

از جمله بیماری‌های روحی روانی که در انواع مختلفی خود را نشان می دهد و هر کدام نیز درمان مخصوص خود را می‌طلبد، افسردگی است.

در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند تأثیر جدی و منفی بر تمام جنبه‌های زندگی فرد بگذارد و به همین دلیل ضروری است برای درمان آن راهی جست.

همچنین روانشناسان کلینیک تراپیا(https://therapia.institute/) با جلسات مشاوره آنلاین و حضوری همچون مشاوره افسردگی که با بیمار برگزار می‌کنند با تشخیص نوع اختلال و ریشه یابی آن، و در نهایت اتخاد روند درمانی مناسب می‌توانند گامی در بهبود شرایط فرد بیمار داشته باشند.